Romski
Pod nacističkom okupacijom u Drugom svjetskom ratu Jevreji su u mnogim evropskim zemljama otjerani u geto gdje su tjerani na prisilni rad. Kao jedan od načina obeštećenja Njemačka je ustanovila takozvanu penziju za rad u getu. Do danas je sporno da li na nju pravo imaju samo Jevreji ili i pripadnici drugih naroda. U postupku koji bi mogao da posluži kao presedan, sud u Njemačkoj odbio je zahtjev jedne Romkinje iz Srbije da po tom osnovu dobije penziju.
U obrazloženju, Socijalni sud u Berlinu naveo je da u vrijeme okupacije u Drugom svjetskom ratu u Srbiji i Makedoniji nije bilo geta za pripadnike romske manjine.
Sud je saopštio da je do takvog zaključka došao na osnovu iskaza stručnjaka za historiju, i da zato tužiteljica nema pravo na njemačku penziju za rad u getu.
Prema navodima suda, proteklih je godina veći broj Roma sa područja bivše Jugoslavije pokušao da ostvari pravo na penziju za rad u getu tokom nacističke okupacije.
Njemačko penziono osiguranje je takve zahtjeve odbilo, nakon čega je oko 200 građana romske nacionalnosti preko jedne advokatske kancelarije podnijelo tužbe Socijalnom sudu.
U konkretnom slučaju, sud je ocijenio da izjave tužiteljice, koja je 1934. godište, i brojnih drugih tužitelja u paralelnim postupcima, ne mogu da potvrde postojanje geta za Rome, prenijela je agencija Dpa.
Žena je u tužbi tvrdila da je kao dijete od aprila 1941. do septembra 1944. godine prinudno boravila u Smederevskoj Palanci i da je tamo bila pod nadzorom njemačkih vojnika, bez kontakta sa lokalnim stanovništvom. Ona je rekla da je, da ne bi umrla od gladi, obavljala poljske radove i čuvala stoku, a zauzvrat dobijala hranu.
Njene izjave, prema ocjeni suda, “niti su u skladu sa historijskim činjenicama”, niti se u njima može prepoznati “lično i individualno iskustvo”. Prije se stiče utisak da su “tužiteljici i drugim podnosiocima zahtjeva na potpis stavljene unaprijed pripremljene izjave koje nisu zasnovane na lično doživljenom progonu”, naveo je sud.
Njemački sud tužbu je odbacio poslije usmene rasprave i ličnog iskaza dvojice vještaka za historiju. Oni su rekli da je u pravnom smislu geto vrlo maglovit pojam, ali da ga karakterišu izolacija, koncentracija i interniranje određenog dijela stanovništva, pri čemu nije važno historijsko značenje te riječi, ili šta neka okupaciona vlast tako naziva.
Vještaci su ocijenili da historijski podaci, važeći okupacioni zakoni i haotične okupacione strukture ne govore u prilog tome da su u vrijeme rata na prostoru današnje Srbije i Sjeverne Makedonije postojala geta za Rome.
Sirotinjska romska naselja koja su i u to vrijeme postojala na Balkanu nisu, bez obzira na vladavinu nacionalsocijalizma, geto u smislu zakona o penzijama za rad u getu, ocijenio je sud, a prenijeli njemački mediji.
Sud je izrazio sumnju i u potvrdu o životu koju je tužiteljica predala, i koja je preduslov za isplatu penzije u inostranstvu. Potvrdu je, kako je naveo sud, izdala “ustanova sa sjedištem u Skoplju koja se bavi zaštitom interesa Roma u Makedoniji, a ne ustanova koja je za to ovlaštena, poput srpskog penzijskog osiguranja”.
Njemački Savezni socijalni sud donio je još 1997. godine presudu prema kojoj osobe koje su nacisti u ratu internirali u geto imaju pravo na njemačku penziju. Ta penzija, koja se razlikuje od penzije za prinudni rad, u početku se prvenstveno odnosila na Jevreje koji su bili internirani u geta u Poljskoj, a 2009. godine je proširena na sve osobe koje su radile u getu.
