Bosanski
Radio-televizija Republika Srpska astarda e paruvipesko/reformako proceso koring putardo serviso pe agor ando 1997. brš.
Butbršengi bezex/anomalija ando bijekhetanipesko informativno sistemo andi Bosna thaj Hercegovina savi sasa but pherdi e problemenge athoska maripe, mothoda čačo zumavipe pala sa editorura thaj žurnalistura ande athoskani SRT, thaj sasa konkretno phučipe pala Internacionalno amalipe. Trubujipe sasa sigo te xuten andre andare “themutne” televizura ande neve etnikake thaj profesionalne standarde e putarde servisura save trubuj te avel ando themutnengo/forutnengo intereso, na numaj pala nacionalno intereso! But pherdo sasa pala tromalo miškope, dromaripe bizo riziko thaj bilačhipe/bikomforo krzo Bosna thaj Hercegovina, thaj jekhajekhipe e konstitutivne themutnenge sasa majbut formalno paćavuno.
Ande gaja atmosfera čačipa pala nacionalne manjine avile ćhutine ando dujto plano, thaj čačardipe sasa kaj kote e konstitutivne themutnenge najlen adekvatno tretmano koring butedženalo amalipe, te von dživisarde ande goja sredina/maškaripe. E aver alavenca, thaj but droma krlalo vaćardino: ”Sose nacionalne manjine ćeren uštipe, goja si Bosna thaj trubuj vakto pala baruštipe, normalizacija, tranzicija, paćavipe thaj irisaripe pala lačhepašarnengi relacija”. Čačipe si kaj sa čačardipa si but barikane e juristikanipestar thaj e čačipestar.
Ando gova ambijento rodem pes ande pozicija sar šorutno editoro pala informativno programo pala Televizija Republika Srpska 2000-to brš thaj ande udžilipeste kaj amen trubuj te ćeras bući sar Putardo serviso pala Republika Srpska ando intereso pala sa RS forutne. Prioriteto ando gova gindipe astarda te avel udžilipe pala programeski struktura koring e dikhljarutnende trubujipa. Ko than amen astardam te ćeras o plano pala o programo pala nacionalne manjine.
Ažutipe pala gova sasa barikani inicijativa savi ćerde aktivne amalipa pala nacionalne manjine andi Banjaluka save mangle te fundisaren o Savezo pala nacionalne manjine. Uzo haćaripe savo dija forosko šorutno e Banjalukako Dragoljub Davidović thaj pe inicijativa e varegaći manušende 2003. brš fundisarda Savez nacionalnih manjina Republike Srpske. Savez ćerde dženutne e nacionalnikane manjine – Čehura, Roma, Slovencura, Ukrajinencura, Talijancura, Jevrejura, Mađarura, Makedoncura, Njemcura, Poljakura thaj Slovakura.
Thanehtar athoska gova astardem te ćerav emisija katare nacionalne manjine uzo baro istardipe thaj haćaripe e Savezeske lačhe dženura. Angla savore profesor Vladimir Blaha, thaj aver predsjednikura thaj dženura e amalipendar. Manglem lenge te andren ande gova bući, odolese so gova trubuj te avel lengi emisija thaj odolese so von trubuj te džanen sa informacije thaj problemura pala gatipe thaj realizacija pala gova programo.
Emisija, lendje ando paćiv, akhardem BONA HOMO (lačho manuš) sar simbolo e idealese pala savremeno tolerantno amalipe thaj mangipe thaj dromesko semno sar trbuj ando avindipe te ćeren amaro amalipe. Emisija sasa afirmativna e rubrikenca save vaćarde e resle manušende, e paćivale, hasile forutnende save uzo pozitivno gindipe, e bućasa thaj uzo kvaliteto majlačhe ćeren prezentacija e pire narodose, thaj ćeren e Banjalukako, e Republikako Srpska thaj Bosna thaj Hercegovinako bićhidinimasko kotor.
Angluni emisija BONA HOMO sasa 22. januaro 2005.brš, kana astarda Dekada Roma. Kompletna logistika thaj emisijako istardipe sesa len čače aktivnosti e 35 amalipendar nacionalne manjine ande Republika Srpska, thaj athoska aktivnosti e aver amalipendar manjine andi sa Bosna thaj Hercegovina.
Ando gova vakto sasa efikasno sistemo pala raportipen katare nacionalne manjine, sasa reslo profesionalno standardo, alosaripen e barikanipesko pala ćeripen thaj plasiripe krzo informativne emisije, specijalna istardipa thaj aver žurnalistikane forme. Sako djive, koring barikanipe pala amalipe amen vaćardam e problemende, e trubujipende jal aver interesantne mothovipen thaj e dženende e korpusestar pala nacionalne manjine.
Ando baro procento reslo baro idealo ande informativna sfera pala dikhipe pe aktivnosti save ćeren e perutna ande nacionalne manjine. Sasa but lačho te den akharipe e redakcijese pala ćeripesko dikhipe thaj oven sigurno kaj goja informacija ka avel ande lačhi forma thaj ka avel thodini! E pozicijatar sar Šorutno editoro pala informativno programo dikhlem thaj ćerdem kontrola pala gova realizipe.
Baro than ando ramo pala programura pala nacionalne manjine, perda e Romende. Andi saki emisija kote avile paramiče e problemurende, interesura thaj e reslipende e Romengo andari Banjaluka, Bijeljina, Prijedor, Trebinje, Prnjavor, Gradiška, Sarajevo, Tuzla thaj andare aver forestar andari Bosna thaj Hercegovina. Pala Roma ande BONA HOMO, thaj ande aver programo, amen dijas bari sama. Majlačhi bući amen ćerdam uzo Šaha Ahmetović, Saša Mašić, Dervo Sejdić, Sanela Bešić, Snježana Mirković, Ramo Salešević, Nedžad Jusić thaj e averenca.
Mrno prijedlogo pala menadžmento sasa te astaras jekh volontero – honorarno, o Rom, andi amari cikni redakcija BONA HOMO thaj te si kote lesko/laki bućako kvaliteto thaj te kote e vaktesa avel o trubujipe pala angažmano gova status trubuj te zuralel, eventualno pala bućaripe. Pala specijalna emisija pala Romen nikana naj amen dosta kapacitetura. Trubuj kote tradipe, kvalitetne dženura-saradnikura, thaj sasa pharo e lovenca. Ando čačipe majbaro problemo sasa kadrovsko potencijalo, thaj čačo vaćardino, programesko intereso.
Vaćardem e varegaći liderenca – manušenca e romane organizacijendar thaj phučlem len ažutipe pala gova. Profilo pala gova dženo trubuj lačho sikavdipe, šajipe pala andripe pe fakulteto, lačhi komunikacija thaj mangipe pala žurnalistikani bući, siklipe thaj anglalipe. Pozitivno irisaripe avilo thaj Dervo Sejdić dija kontakto e čhejasa savi studirisarda andi Banjaluka. Athoska varegaći bizo- reslipeske zumadipa pala realizacija pala goja ideja, me haćardem kaj terni studentka cirda. But baro udžilipe pala las, voj cirda, personalne razlogura! Gova sasa ando 2007. brš, kana raportipe kataro Romengo problemura sasa but barikano thaj kana zurarda realno šajipe pala redakcijako zuralipe e saradnikurenca andare nacinalne manjine.
Athoska, avilem bareilesko pala energija thaj vodji katari Snježana Mirković. Turvinjisardem te šaj te avel but lačho te das angažmano ande redakcija pala dženura save peren ande nacionalne manjine, gova drom sar žurnalistka andaro Prnjavor (foro savo angla maripe sasa pindžardo sar Cikni Evropa). Thaj gova drom pale sasa materijalno/lovengo problemo.
Džiko adjive naj amen saradnikura andaro Prnjavor, so si baro kurioziteto. Te dav godjipe kaj Banjaluka ando 2007. brš astarda baro pindžaripe – Pursako/poćin kataro Savjeto Evrope pala promocija e hakajipengo pala nacionalne manjine (astardi ande Banjaluka, thaj pala lačhi bući e Romenca thaj koring Roma). Kongreso pala lokalne thaj regionalne šorutne ande Savjet Evrope ando Strazburo del gova poćin/ pursako pala Banjaluka!
Pala gova reslipe trubuj te dav paćiv pala programura katare nacionalne manjine RTRS-a, but lačhi jekhethani bući e foreske institucijenca thaj čelnika/bare manuša andaro Savez nacionalnih manjina RS.
Sigo kote sasa globalni kriza, sasa budžeteski redukcija thaj programura pe osnovno/fundeso nivo. Gadija ideja thaj realno šajipe pala redakcijako bajrovipe pala nacionalne manjine dželi ando biisaripen. Sasa buteder manuša save avile pala stalno/sajekh pe bući. Gova sasa pharo vakto, thaj Vlada astarda te del subvencije pala medije te ažutisarda e manušen te ačhavel pire bućarne thana.
Emisija sasa ćerdini džiko 2010.brš thaj odolese so kate avile loveske problemura, sasa ačhavdi thaj uzo amaro trajipe te roden love pala projektosko lundjaripe naj len šansa pala emisija. Te dikhen pala gova čačipe, pharo si te das vorba sose nane Roma ande žurnalistikane redakcije, sose najma specijalizovane emisije thaj programura pala majbutengi populacija andare nacionalne manjine ande BiH!?
E Romende thaj aver nacionalne manjine, RTRS raportisarel ando lačhardipen pala amalipesko intereso. Kote si bare djiva, Romano Djive 8. Aprilo, Smotre/Dikhlimata pala nacionalne manjine, siklipeske emisije, kampanje kataro baripe pala siklipe thaj sikljovimata pala džuvdipesko kvalitativno zuralipe, dipe pala bilovenge lila/knjige, emisije katari tradicija, kultura thaj aver.
Te dikhas generalno, o programo pala savore putardine servisura, kote si haćaripe te si gova istardipe baro udžilipe dino pala improvizacija pala jekhdženeski/korkori inicijativa e žurnalistenca thaj aver bare manušenca andari nacionalne manjine. Najma kate angažovane lačhe mothodipa thaj vaćaripa save trubuj te ćeren sistemski thaj te paruven godjipe, thaj te den garancija pala lačheder rezultatura pala e stereotipengo thaj predrasudengo ćhinavipe koring Romende thaj koring aver nacionalne manjine.
Stancurja, majbut komercijalna, si-len pritisko kaj programe trubuj te avel but popularne uzo lačho rejtingo, šajipe pala buteder reklamura, e intrigantnikane istardipensa, but droma si pe narija te avel “galbenipe”, senzacionalnikano ćerdini… Odolese si barikani rola e putardine servisura ande BiH. RTRS nikana na ćerda senzacionalizmo ande raportura kataro nacionalne manjine, uzo sa pharipa save amen das ando gova romasaripe. Amari editorska politika na džal koring trendura, deso ačhili saisipnaski.
Informacijako dipe kataro nacionalne manjine adjive si kote ande emisije save si-len udžilipe te paćaven e putardini serviseski struktura. E Romende majbut vaćaren ande emisije “U fokusu/Ando fokuso”, “Jutarnji program/Teharinako programo” thaj “Srpska danas/Srpska adjive”.
Lungo vakto ando RTRS-u si ideja katari revitalizacija thaj palo programesko miškope/putardipe pala Romen thaj pala aver nacionalne manjine. Numaj, gova trubuj te avel uzo šajipe thaj udžilipe savo trubuj te anel putardino serviso uzo aver pozitivne zakonske norme.
Trubujipe si te putardine servisurenge editorura thaj amalipa pala nacionalne manjine jekhethane roden lačho drom pe programende te ažutinen thaj laćharen manjine, majbut Roma sar majbari manjina, thaj ćeren promocija pala pozitivna reslipa thaj godjako zuralipe ando amalipeste.
E Romenge amalipa, asocijacije thaj aktivistura trubuj sajekh thaj redovno te dikhen aktivnosti save si barikane pala Romen thaj pala ćhinavipe e Romenge egzistencijalnikane thaj kulturolnikane problemura. Trubuj sajekh thaj redovno te bičhalen akhardipa thaj informacije katari piri bući, thaj putardine servisura trubuj maksimalno thaj angažovano te ćeren piri zakonska rola/ udžilipe! Digitalno vakto anel perspektivno avindipe.
Odolese na trubuj te bistaren jekhoro normalno, etikako thaj profesionalno principo kaj informacija savi si barikani pala amalipe mora te rodel piro than ande raportura ande putardine servisne redakcije. Kana amen reslas gova, sa aver projektura ka avel numaj logikano bajrovipe. Na trubuj tolerancija pala bimuklini praksa pala selekcija pe anglakrisipesko thaj lakonsko principo, akharipesko čhudipe, odolese so si alav kataro problematika tzv. nisko intenziteto/ majtelutno zuralutnipe.
Ande pale gasavo vakto, organizatorura save ćeren vareso desisajvipe pala Romen thaj pala aver nacionalne manjine trubuj pe kvalitetno drom te prezentiren pire aktivitetura thaj direktno thaj transparentno roden medijako ićaripen. Numaj ando gova godjipe šaj te avel džiko but paćivalikani thaj profesionalni relacija maškari medija thaj nacionalne manjine!
Sar Roma but droma vaćaren jekh lačhi maksima: ”/Khanči amende bizo amen/ Ništa o nama bez nas”, me sem sigurno kaj von haćaren lačheder e averendar čačipe thaj žurnalisto pe palo principo. Jekhethane šaj te reslen lačhipe andi komunikacija thaj lačhipen pala savore!
(portal-udar.net)
