Bosanski
Dorin Cioaba, predsjednik International Roma Union (IRU), kojeg brojni mediji u Evropi nazivaju samoproglašeni kralj Roma u Rumuniji, pokrenuo je novu raspravu o suočavanju s mračnim istorijskim poglavljem: on zahtjeva pokretanje međunarodnog sudskog procesa protiv Rumunske pravoslavne crkve za, kako tvrdi, istorijsku krivicu koju ona snosi. Kako izvještava Dojče Vele, u Rumuniji bi Romi željeli da im se bar uputi izvinjenje zbog vremena u kojima su pripadnici te manjine bili porobljeni u periodu između 14. i 19. vijeka. Ta tema našla se i na dnevnom redu Evropske konferencije Roma održane početkom marta u rumunskom Sibinju.
„Ove godine slavimo 167 godina od emancipacije Roma. Naše dugo ropstvo prije toga je crni dio naše istorije“, rekao je Dorin Cioaba na konferenciji za novinare. Romska zajednica, dodao je, očekuje priznanje krivice od strane Pravoslavne crkve zbog činjenice da su Romi držani kao robovi u crkvenim portama i da su morali da pomažu u izgradnji crkava. Ako se to ne dogodi, najavljuje Cioaba, usljediće tužba pred nekim međunarodnim sudom.
Marcel Courthiade, sa Sveučilišta u Sorboni je u tekstu početkom ovog vijeka kada je izučavao progone Roma, istakao je da je ropstvo je u Rumuniji postojalo gotovo pola milenijuma, kako u dve kneževine Vlaškoj i Moldaviji, tako i u Transilvaniji, koja se nalazila u sastavu Habsburške monarhije. Većina robova bili su Romi. Oni su bili u vlasništvu plemića (boljara), pravoslavnih manastira ili državnih institucija. Ropstvo je ukinuto tek sredinom 19. vijeka.
Međunarodni proces po tom pitanju je nerealan, kaže za Dojče Vele sociolog i romski aktivista Gelu Duminica. On smatra da današnji pravoslavni velikodostojnici nisu krivi za ono što su uradili njihovi prethodnici, ali naglašava da oni jesu nasljedili „na krvi izgrađenu instituciju“. Zbog toga bi trebalo da se izvinu Romima, jer je „priznanje protivotrov za neznanje, a znanje protivotrov za rasizam“, rekao je Duminica.
Portparol Rumunske pravoslavne patrijaršije Vasile Banesku uzdržano je reagovao na novopokrenutu raspravu: „Racionalan dijalog uvek je neophodan i dobrodošao“, istakao je on u svom saopštenju. O prošlosti se, kako je pojasnio, ne može odlučivati alatima sadašnjosti. Logika procesa kroz koji bi se zahtjevala kompenzacija prevazilazila bi romsku etničku pripadnost, jer bi „velika većina“ stanovnika Rumunije mogla da traži kompenzaciju za robovlasništvo koje se praktikovalo u bivšim rumunskim kneževinama, ukazuje Banesku.
Drugim rečima, nisu samo crkve držale robove, oni su bili u vlasništvu i drugih institucija i bogatih osoba. S tačke gledišta Rumunske pravoslavne crkve, „moglo bi da djeluje nepravedno“ kada bi se odabrala samo određena „kategorija istorijskih činjenica“, kao što je „ropstvo Roma“ i kada bi „ta ključna presuda bila primenjena samo na jednu instituciju, Pravoslavnu crkvu u Rumuniji“.
Poslanik Romske stranke, Katalin Zamfir Manea, kategorički je odbacio mogućnost sudskog procesa, jer smatra da „izvinjenja više nisu od koristi“. On smatra da su danas mnogo više potrebni „pomirenje“ i „moralno obeštećenje“. Rumunska pravoslavna crkva trebalo bi, kako je rekao, da preuzme aktivnu ulogu u promociji romske kulture i identiteta, uključujući implementaciju ideje Romske stranke o osnivanju muzeja o romskoj istoriji i ropstvu.
Papa Franjo 2019. je, tokom posjete Rumuniji, a prilikom susreta s predstavnicima tamošnjih Roma, zatražio oproštaj „za momente u kojima smo vas kroz istoriju diskriminisali, zlostavljali ili na vas pogrešno gledali“. Kroz ravnodušnost se hrane predrasude i raspiruje mržnja, rekao je takođe poglavar Rimokatoličke crkve i poručio: „Ako je neko zapostavljen, ljudska porodica ne može da korača napred.“
U poslednjih 50 godina, većina zapadnih hrišćanskih crkava molila je za oproštaj zbog vremena kada su držale robove. I političari su iz toga izvukli pouke. Na primer, 2001. godine francuski parlament usvojio je zakon kojim je ropstvo proglašeno za zločin protiv čovječnosti. A nisu samo Romi u Rumuniji ti koji se nadaju da će se u bliskoj budućnosti i Rumunska pravoslavna crkva pridružiti svijetu i zamoliti za oproštaj svojih istorijskih grjehova.
Jedan od razloga što je IRU sa sjedištem u Rumuniji pokrenuo akcije izgradnje muzeja Roma u cijeloj Evropi, o čemu je UDAR nedavno izvjestio prilikom početka izgradnje prvog muzeja u Sibinju, je upravo i način da se arhivski obilježi i javnosti postane poznata ova patnja Roma.
