Romski
U jednom intervjuu, teatarski i filmski glumac, novinar, pjesnik i borac za prava Roma, Neđo Osman rekao je: “Romi, kao i svi siromašni ljudi, utjehu nalaze u muzici i zato su dobri muzičari, ali Romi nisu samo muzika…“
Da Romi nisu samo muzika, očigledno je, međutim, mnogi Romi su vrsni muzičari, te su neki od najpoznatijih svjetskih izvođača, osobe koje su romske nacionalnosti ili romskog porijekla.
Pored nekoliko njih koji su uživali ili uživaju svjetsku slavu, o kojima smo detaljnije pisali u ovom tekstu, važno je istaći da se na listi poznatih Roma nalazi prilično veliki broj izvođača, među kojima su Denny Laine, Joe Longthorne, Jimmy Rosenberg, Joe Zawinul, Albert Lee, Fapy Lafertin, Marianne Rosenberg, Wally Tax, Robi Botos i mnogi drugi. Među svjetski poznatim imenima iz muzičke sfere, nalaze se i mnoge onih porijeklom iz balkanskih zemalja.
The Gypsy Kings
Odlukom o osnivanju muzičke grupe, dvije romske porodice, Reyes i Bailardo, stekle su svjetsku slavu i prepoznatljivost. Tokom 70-ih godina u Francuskoj, nastali su The Gypsy Kings, danas sačinjeni od osam članova iz ove dvije porodice.
Muzički sastav se na početku nazivao Los Reyes, stalno su putovali, te nastupali na svadbama, festivalima, ulicama. Zbog njihove romske pripadnosti i načina života koji su vodili, ubrzo je došao naziv koji i danas nose i po kome su poznati. Kao osnivači grupe navode se Tonino Bailardo, glavni gitarista i Nicolas Reyes, glavni pjevač grupe.
Iako je grupa nastala u Francuskoj, gdje su i nastanjeni članovi grupe, The Gypsy Kings izvode pjesme na andaluzijskoj varijanti španskog jezika, praktikujući flamensko, salsu i pop muziku. Njihovi roditelji su gitanosi, španski Romi koji su izbjegli iz Katalonije tokom 1930-ih, dok je trajao Španski građanski rat.
Naročito, slavu se stekli nakon izdavanja trećeg albuma i pjesama Djobi Djoba, Bamboleo i romantične balade Un Amor.
Django Reinhardt
Među mnogim vrstama i podvrstama džez muzike, kao jedan od pravaca unutar ovog žanra ističe se i romski džez. Django Reinhardt, jedan od najvećih muzičara 20. vijeka, zaslužan je za njegov nastanak.
Django Reinhardt je rođen u romskoj porodici u Belgiji, ali je većinu života proveo u Francuskoj, u Parizu. Njegovo pravo ime je Jean, no svjetsku slavu je stekao kroz nadimak Django, koji na romskom jeziku znači budan, budni. Gubitak dva prsta njegove lijeve ruke nakon požara u karavanu 1928. godine, nije otežao njegovu izvanrednu sposobnost za gitaru. Sa violinistom Stephanom Grappelliem, već 1934. godine je osnovao bend Quintette du Hot Club de France.
Mnoge najpopularnijie džez kompozicije imaju standarde romskog džeza, a neke od njih, u izvođenju Djanga Reinhardta su Minor Swing, Nuages, Swing ‘42, Djangology, Daphne i druge.
Babik i Lousson Reinhardt, Djangovi sinovi, takođe su izgradili uspješne karijere kao džez gitaristi.
Ronnie Wood
Uprkos širokom spektru zanimanja, Ronnie Wood je najpoznatiji kao član legendarne rok grupe The Rolling Stones. Putevi koji su ga odveli do svjetske slave, do Rolling Stonesa, najprije su započeli članstvom u grupama The Faces i The Jeff Beck Group.
Rok muzičar, rođen 1947. godine, često ističe svoje romsko porijeklo, a govoreći o tome, pričom se vraća više od 200 godina unazad.
U intervjuu za list The Guardian, pod nazivom Wood and it be good, Ronnie Wood je rekao da je njegova i dalje crna kosa, “jedan od blagoslova da bude Rom”. Iako je odrastao u modernom okruženju, u londonskom predgrađu, Wood je više puta govorio kako su njegovi korijeni “na vodi”, a da je njegova generacija prva koja se rodila na suvom zemljištu. To je objašnjavao tezom da su njegovi preci, Romi, bili tzv. vodeni Romi, koji su živjeli na dereglijama, drvenim riječnim plovilima.
U čast njegovog romskog porijekla, Jo, tadašnja Ronnieva supruga, za 60. rođendan mu je poklonila romski karavan vrijedan 40.000 funti.
Robert Plant
Član britanskog muzičkog sastava Led Zeppelin, Robert Plant, poznat je po svom stilu pjevanja, često misterioznim tekstovima i velikom rasponu glasa. Zajedno sa ostala tri člana grupe, Robert Plant je ostavio neizbrisiv trag kada je u pitanju prvenstveno rok muzika, zatim bluz, psihodelična i folk muzika.
Robert Plant je romsko porijeklo naslijedio od majke, koja se zvala Annie Celia Plant. Odrastao je u gradu Kiderminster, nedaleko od Birmingema, u centralnom dijelu Velike Britanije.
Časopis za muziku, film, TV i politiku Rolling Stone, Planta je proglasio u 15 najboljih pjevača svih vremena. Iako je ostvario uspješnu karijeru i kao solo pjevač, njegova najpoznatije pjesme, koje je on i napisao, kao što su Stairway to Heaven, Whole Lotta Love, Immigrant Song, izvedene su kroz sastav Led Zeppelin.
Kendji Girac
Kendji Girac je 22-godišnjak iz Francuske, koji bi mogao ostvariti svjetsku prepoznatljivost kakvu su imali i još uvijek imaju izvođači koje smo predstavili u ovom tekstu. Njegovi mnogi hitovi, naročito su slušani kod tinejdžerskog uzrasta i generalno, mladih ljudi.
Javnosti je postao poznat nakon pobjede u trećoj sezoni francuske verzije muzičkog takmičenja The Voice. Saradnja sa poznatim pjevačima, kao što su Ariana Grande i Maitre Gims, takođe su doprinijeli slavi mladog pjevača.
Kendji Girac je porijeklom gitanos, katalonski Rom. Njegovi muzički pravci su pop i tradicionalna romska muzika. U svojim pjesmama često se dotiče svoje kulture i pripadnosti, pjevajući na španskom i francuskom jeziku.
Jedna od njegovih najpoznatijih pjesama je Color Gitano, izvedena na španskom i francuskom jeziku, kreirana pod uticajem andaluzijske kulture i romske muzičke tradicije. Najpopularnija njegova pjesma sa gotovo 300 miliona pregleda na You Tube-u je Andalouse.
Esma Redžepova
Velika humanitarka, kosmopolita, kulturna ambasadorica i zasigurno, jedna od najtalentovanijih pjevačica. Esma Redžepova je bila makedonska pjevačica, romske nacionalnosti, čiji su ljepota, šarm i vještina izvođenja romske narodne muzike, učinili je popularnom širom Evrope.
Životni put Esme Redžepove počeo je u siromaštvu, a doživio izvanredan uspjeh, pa je Esma bila dočekivana od strane poznatih svjetskih ličnosti i političara, uključujući i Josipa Broza Tita, sa kojim je Esma bila u dobrim odnosima. Esma je bila kulturni ambasador Republike Makedonije, koju je na Evrovoziji predstavljala 2013. godine u švedskom gradu Malme. Objavila je stotine muzičkih albuma, oko 1000 pjesama, održala preko 12.000 solističkih koncerata. Debitovala je u filmu Krst Rakoc, u kome je glumila sa Batom Živojinovićem, a kasnije je glumila i u filmu Zapej Makedonijo.
Osim po muzičkom stvaralaštvu, Esma je poznata i po humanitarnom radu. Sa suprugom Stevom Teodosievskim, odgojila je, školovala i udomila čak 48-ero djece. Za svoj istaknuti humanitarni rad, dobitnica je brojnih nagrada i priznanja, a dva puta je bila i kandidatkinja za Nobelovu nagradu za mir.
Šaban Bajramović
Kao što je Esma nosilu titulu “Kraljica romske muzike”, pjevač iz Niša, Šaban Bajramović, ostao je upamćen kao “Kralj romske muzike”. Bio je pjevač romske i srpske muzike, odnosno džez muzike.
Poslije rata, zbog djevojke je dezertirao iz JNA, zbog čega je osuđen na tri godine zatvora na Golom otoku. No, na ovom mjestu su i započeli njegovi putevi uspjeha, nakon što je na Golom otoku osnovao džez orkestar. Indira i Nehru Gandhi su ga pozvali u Indiju gdje je i proglašen za kralja romske muzike.
Snimio je 20 albuma, 50 singlova, a komponovao i napisao je više od 700 pjesama. Šabanova pjesma Đelem, đelem, u prevodu Putovao sam, putovao sam, proglađena je Međunarodnom himnom romskog naroda na prvom Svjetskom kongresu Roma, održanom u Londonu 1971. godine.
Magazin Time ga je proglasio za jednog od 10 najboljih bluz pjevača na svijetu. U rodnom Nišu, jedan bulevar nosi ime po Šabanu Bajramoviću, 2010. godine, na keju u Nišu, otkriven mu je spomenik.
Kal Band
Tradicionalna balkanska romska muzika, sa elementima tanga, turske, bliskoistočne i jamajkanske muzike, ukomponovana je u grupu Kal iz Beograda. Osnivač grupe je Dragan Ristić, producent, glumac i kompozitor.
Zbog specifičnog melosa koji grupa izvodi, njihov žanr okarakterisan je kao Rock‘n’Roma. Karijeru su započeli 2006. godine i od tada su održali preko 1.000 koncerata širom svijeta, nastupajući na nekim od najpoznatijih festivala, kao što su Sziget Festival u Budimpešti, Roskilde u Danskoj, Fuzion Festival u Berlinu, EXIT Festival u Novom Sadu i mnogi drugi.
Romology, Ding, deng, dong, Komedija, Dvojka, Gurbetski tango, neke su od najpoznatijih njihovih pjesama.
(portal-udar.net)
