Romski
Zakoni o zaštiti prava pripadnika nacionalnih manjina u BiH, obavezuju radio i televizijske stanice čiji su osnivači BiH, entiteti, kantoni, gradovi i opštine da imaju posebne emisije za pripadnike nacionalnih manjina, druge sadržaje na jezicima manjina, emisije o nacionalnim manjinama na službenim jezicima i najmanje jednom nedjeljno informativni program na jeziku nacionalnih manjina.
Uprkos zakonskim odredbama, situacija je posve drugačija. Od ukupno šest javnih servisa unutar javnog RTV sistema u BiH, Radio Republike Srpske ima emisuju o nacionalnim manjinama, naziva “Korijeni”, koja se emituje od 2006. godine. Kao i druge nacionalne manjine, Romi takođe dobijaju minoran medijski prostor u BiH. Ranije je u okviru “Korijena” emitovala se rubrika Romani dži ili Romska duša, koja je vodila slušaoce u priče o istoriji, kulturi i tradiciji romskog naroda.
Na diskusiji “Izvještavanje javnih medija u BiH” održanoj u septembru u Prijedoru, uredništvo BHRT-a najavilo je nove emisije o nacionalnom manjinama na radiju i televiziji. Ova najava je ubrzo realizovana u djelo, tako da je na Radiju Bosne i Hercegovine (BHR1) za sada emitovano dvije emisije o nacionalnim manjinama, pod nazivom “Među nama o nama”.
Kada govorimo o državama regiona, situacija nije idealna, ali je bolja od one u BiH. U Crnoj Gori, Hrvatskoj i Srbiji, uređivačka politika je značajno povoljnija za Rome, postoje emisije na romskom jeziku, a jedan manji broj Roma su zaposleni kao novinari, te im je tako lakše kreirati sadržaje iz zajednice kojoj i sami pripadaju.
CRNA GORA
Romski mediji u BiH i regionu, najčešće online portali ili radio stanice, funkcionišu kao projekti određenih nevladinih organizacija. U Crnoj Gori, jedan takav medij je portal Romalitika, kojeg je organizacija “Koračajte s nama – Phiren amenca” osnovala u novembru prošle godine.
Na Romalitici se objavljuju vijesti vezane za inkluziju romske zajednice u Crnoj Gori, ali i šire, te se javnost informiše o životu Roma. U rubrici putokaz, Romalitika informiše o pozitivnim primjerima iz romske zajednice, kojim se nastoje rušiti ustaljeni stereotipi o Romima. Pojedini tekstovi se prevode na romski jezik.
Koliko se pažnja posvećuje Romima kroz medijsku sferu u Crnoj Gori, saznali smo od Enisa Eminovića, urednik portala Romalitika.
U Crnoj Gori postoji samo jedna emisija u trajanju od 25 minuta, koja se dva puta mjesečno emituje na Javnom servisu – Radio i televizija Crne Gore na romskom i crnogorskom jeziku i bavi se isključivo romskom tematikom. Emisiju priprema novinar Rom koji ima iskustvo u radu kao novinar više godina, ali redakcija još uvijek nema urednika, iako je to mjesto sistematizovano. U toku 2017. godine na projektnoj osnovi emitovan je serijal emisija na nacionalnoj televiziji Vijesti, emisija „U lavirintu“, koja se bavila isključivo romskim temama, ali se realizovala samo na crnogorskom jeziku, rekao je Eminović.
Od Eminovića smo saznali da je mali broj Roma prisutan u medijskom svijetu Crne Gore, kao medijskih radnika. Međutim, portal Romalitika i NVO “Phiren amenca” rade na tome da se ovaj trend promijeni.
Osim Roma koji je zaposlen u Javnom servisu i još tri mlada Roma koja su ranije bila uključena kroz određene projekte u Nedjeljniku Monitor, nije bilo prisutnih Roma u medijima. Zbog toga, NVO Phiren amenca je odlučila da pokrene portal i obučava mlade obrazovane Rome za ulazak u medijski svijet, jer smatramo da je bitno da obrazovani novinari iz romske zajednice budu sami kreatori sadržaja iz zajednice iz koje dolaze. Međutim, da bi se to desilo neophodna je kontinuirana podrška u cilju usavršavanja novinarskih tehnika i vještina kod ovih mladih ljudi u čemu nastojimo da obezbjedimo potrebnu podršku, ističe urednik Romalitike.
Koliko god medijskog prostora da se posvećuje Romima, iznimno je važno da on ne bude dominantno negativan, kakav je često upravo prema romskoj manjini. Da u Crnoj Gori takođe fali pozitivnih primjera, saznali smo od našeg sagovornika.
Ono što nas zabrinjava jeste to da je ipak još uvijek u velikom procentu prisutan negativan kontekst u kojem su Romi prikazani u javnosti što uveliko utiče na stvaranju predrasuda i stereotipa o Romima. Primjera radi, od ukupno 721 objava u kojima je evidentirano pominjanje pripadnika romske populacije u Crnoj Gori, kod čak 113 objava uočeno je negativan prilikom plasiranja informacija o Romima, a 276 je neutralno. Ovo su podaci istraživanja kompanije „Arhimed“ u analizi „Analiza medijskog prisustva“.
Ukoliko medije priključimo i društvenim mrežama onda zasigurno možemo kazati da se Romi najčešće percipiraju u negativnom kontekstu. Čak i kada su pozitivne priče u pitanju, mediji vrlo često koriste neadekvatne fotografije iz romskih naselja u kojima se vide djeca bez obuće i u rascjepanoj odjeći. Kada određeni pojedinci iz romske zajednice učine neki najmanji prekršaj onda se obavezno navodi njegova etnička pripadnost što uveliko utiče na porast etničke distance prema Romima”, naglasio je Enis Eminović.
HRVATSKA
Iako članica Evropske unije, Hrvatska je često na meti kritika drugih članica i evropskih institucija zbog nepovoljnog položaja nacionalnih manjina u toj zemlji. Da se Romi susreću sa svakodnevnom diskriminacijom i da su često predstavljeni u negativnom kontekstu, potvrdio nam je Čedo Todorović, član Udruženja Roma “Ludari” rumunskog porijekla iz Slavonskog Broda i član Saveza Roma “Kali Sara” i romski aktivista sa bogatim medijskim i aktivističkim iskustvom.
Todorović je urednik “Romskog portala” na kome se svakodnevno objavljuju informacije o temama vezanim za Rome iz Hrvatske, regiona i svijeta.
Od našeg sagovornika iz Hrvatske, rečeno nam je da u ovoj zemlji postoje emisije koje se bave pitanjima nacionalnih manjina, pa tako i pitanjima Roma. Hrvatska radio-televizija (HRT) prikazuje emisiju “Prizma”, multinacionalni magazin, te “Manjinski mozaik” koji pokriva i romsku tematiku.
Međutim, da li se može reći da se Romima posvećuje dovoljno pažnje i da se uređivačkom politikom ovih emisija čvrsto nastoji izmijeniti diskriminatorna slika o njima?
Romi ne dobijaju dovoljno prostora u medijskom prostoru i mogu se jedino osloniti na javnu televiziju i na emisiju “PRIZMA“. Ponekad se Romi mogu osloniti i na lokalne medije, tj. na lokalnu TV, radio ili portal. Kada se radi o izvještavanju Roma u medijima, nedovoljno se govori o romskoj kulturi i tradiciji. Iz područja kulture, Romi su većinskom narodu poznati kao dobri glazbenici, ili dobri pjevači, ali često se u poeziji spominju kao „CIGANI“ ili u nekim starogradskim pjesmama, što je nažalost naziv koji omalovažava romsku zajednicu, ističe Čedo Todotović, urednik Romskog portala.
U hrvatskom medijskom diskursu, izvještavanje o Romima je uglavnom negativno, no uvijek postoji dosta pozitivnih primjera. Javni diskurs oblikuju i društvene mreže, a komentari ispod novinskih članaka, često su izrazito surovi prema Romima.
Pojedini mediji, kao što je emisija „PRIZMA“ uvijek nastoji prenijeti priču koja je relevantna na neku temu, ako se radi o kulturi, onda se nastoji prenijeti događaj ili obilježavanje tog događaja, ako se radi o nekim životnim situacijama, govori se o tome kako u nekom naselju još nema vode, struje ili o diskriminaciji pri zapošljavanju Međutim, komentatori na društvenim mrežama uvijek ostavljaju negativne komentare, te rijetko možete pročitati neki pozitivni komentar, pa tako da je vrlo teško reći kako smo u Hrvatskoj najčešće percipirani. Nažalost i sami novinari, kada izvještavaju o nekoj kriminalnoj radnji koju je počinio pripadnik romske zajednice, već etiketiraju u samom naslovu ili potaknu čitatelja na negativne komentare što ni jedan novinar ne bi smio uraditi po struci, objasnio je Todorović.
SRBIJA
Što se tiče Srbije, najaktivnija emisija, koja se emituje svaki dan je “Romano Them”. Ova emisija Radija Beograd 1 donosi najvažnija vijesti iz zemlje i svijeta na srpskom i romskom jeziku. Bavi se temama iz života Roma, prikazujući napore i mjere koje se preduzimaju za emancipaciju i integraciju ove, najveće evropske manjinske zajednice.
Emisija “Paleta” Radio-televizije Vojvodine prikazuje se jednom sedmično na jezicima nacionalnih manjina, uključujući i romski jezik. U Srbiji postoji i nekoliko online medija koji se bave isključivo romskom tematikom i čiji se sadržaji povremeno prevode na romski jezik.
(portal-udar.net)
