Romski
Pozorišni režiser, teatrolog, dramski pisac, likovni umjetnik, pjesnik, pedagog, naučnik i društveni aktivista – Veijo Baltzar, jedan je od najpoznatijih romskih intelektualaca.
Rođen je 1942. godine u nomadskoj porodici u blizini grada Kuopio na istoku Finske. Kroz svoje kulturne i društvene aktivnosti, Baltzar često ističe svoje romsko porijeklo, s jedne strane kako bi promovisao romsku kulturu i tradiciju, a s druge strane da bi ukazao na nepovoljan položaj Roma u svijetu, ali ne i u Finskoj, zemlji koja je Romima omogućila dostojanstven život, o kome Romi na Balkanu ili u Italiji, Slovačkoj, Rumuniji mogu samo sanjati.
Baltzarova umjetnička produkcija obuhvata više od 72 književna djela, uključujući romane, kratke priče, drame, mjuzikle, filmove i TV scenarije.
Prije nego što se osamostalio i počeo živjeti dostojanstven život, Baltzar nije imao lako djetnjstvo. Njegov otac je bio konjanik, a majka zanatlija zainteresovana za klasičnu književnost. Naučila je djecu da čitaju i pišu. Veijo je imao šest braće i sestara, a porodica je živjela u karavanu. Do hrane su dolazili prosjačenjem ili radom na farmama.
Dok je pohađao lokalnu seosku školu, uporedno je bio uključen u književne časove koje je organizovala njegova majka sa prijateljicom Liisom Peurom, jednom od najbogatijih žena u Kuopiju. Ti sastanci su uticali na formiranje njegove ličnosti. Kroz poslovne i prijateljske odnose sa neromima, Veijo se upoznao sa kulturom većinskog stanovništva i njegovo dobro poznavanje “oba svijeta”, romskog i neromskog, kasnije mu je poslužilo da razvije dublji i kritički pogled na kulturu.
Njegova bogata književna karijera započela je šezdesetih godina. U svojim romanima, dramama, pjesmama, kratkim pričama i filmskim scenarijima pisao je o romskoj kulturi i odnosu ove kulture prema većinskom društvu. Osnovao je Kreativno udruženje za umjetnost i kulturu “DROM”, a 1976. pozorište “Baltzar” u kome su se Romi profesionalno osposobljavali za pozorišnu umjetnost.
Na pozorišnoj akademiji u Finskoj, 1981. pokrenuta je katedra za romsko pozorište, na kojoj su podučavani Romi po konceptu koji je razvio Veijo Baltzar. Romsko pozorište pri akademiji je godinu dana kasnije dobilo status profesionalnog pozorišta i godišnju nagradu za najbolju predstavu.
Baltzar je među prvima aktuelizovao manjinska pitanja u finskom društvu. U svojim predavanjima često je naglašavao da je jednakost važna i očigledna, te da se jednakost ne smije promatrati u smislu tolerancije, već jednakosti svih kao ljudskih bića.
Kada bi ga pitali da se predstavi, često je govorio Ja sam autor, pjesnik, pozorišni režiser, umjetnik, kompozitor, pedagog i Rom.
Na njegovom blogu Veijo O. Baltzar Official, istaknut je citat “Nisam zaboravio korijene – koliko su moji putevi bili dugi i trnoviti. To vidim, čujem i osjetim.”
(portal-udar.net)
